Het internet ruziet vandaag over de kleur van een jurkje. Hoe kan het dat mensen verschillende kleuren waarnemen op dezelfde foto? Ruben van Bergen, expert op het gebied van visuele waarneming, legt het uit.
27 februari 2015 zal de geschiedenis ingaan als de dag dat het internet gek werd. Niet van een foto van Nicki Minaj of een filmpje van een in slaap vallende kitten, maar van deze ogenschijnlijk doodgewone foto van… een jurkje.
Het jurkje in kwestie, afkomstig van de Tumbler-pagina van gebruiker swiked.
De reden van alle ophef? Volgens sommige mensen zijn de strepen op dit jurkje wit en goud, terwijl anderen stug volhouden dat het om een blauw met zwart patroon gaat. De ene groep verklaart de ander voor gek: het is toch duidelijk?
Hoe kunnen mensen het zo oneens zijn over de kleur van een kledingstuk? Een veel geopperde verklaring is dat de foto er op ieder scherm net even anders uitziet. Maar zelfs wanneer de foto op dezelfde smartphone bekeken wordt, blijkt hij tot discussie te leiden. En een enkeling ziet zelfs de ene keer goud met wit, en de volgende keer blauw met zwart.
Kleurconstantie
Dus wat is hier werkelijk aan de hand? Waarschijnlijk heeft het te maken met een fenomeen dat wetenschappers “kleurconstantie” noemen. Dit mechanisme in het brein zorgt ervoor dat de kleur van een object altijd hetzelfde wordt waargenomen, ongeacht de lichtomstandigheden.
De kleur die je ziet is daarom niet alleen afhankelijk van het licht dat door het object weerkaatst wordt, maar ook van de kleuren in de omgeving. Hierdoor zie je bijvoorbeeld in onderstaand plaatje de vlakjes die aangeduid zijn met pijltjes als oranje en blauw van kleur. Kijk je echter naar de “werkelijke” kleur van de pixels, dan zijn ze allebei dezelfde tint grijs. Het brein corrigeert hier voor de belichting van het object, die links blauw en rechts oranje lijkt te zijn.
Beide aangewezen vlakken hebben dezelfde kleur grijs.
Foto door Acdx. Hergebruikt en aangepast door Ruben volgens Creative Commons.
Hetzelfde plaatje, met de twee vlakken verbonden door een effen grijze balk.
Vermoedelijk is het dus de belichting van het jurkje die door verschillende mensen anders wordt waargenomen. De pixels in het jurkje hebben ongeveer de kleuren die hieronder zijn afgebeeld. Ga je ervan uit dat deze tinten onder een blauw licht zijn waargenomen, dan is de conclusie dat ze in werkelijkheid meer gelig van kleur zijn. Het blauw wordt dan wit, en het donkerbruin meer als goud ingeschat. Neem je echter aan dat er geel licht op het jurkje valt, dan is het oordeel dat de echte kleuren donkerblauw en zwart moeten zijn.
De werkelijke kleuren van het jurkje.
Persoonlijke verschillen
Dan rest nog de vraag waarom onze hersenen het niet eens zijn over de belichting in deze foto. Dit zou te maken kunnen hebben met de lichtgevoelige cellen in het oog. Sommige van deze cellen zijn gevoelig voor rood licht, andere meer voor groen, en weer andere voor blauw. De hoeveelheid waarin elk type cel voorkomt in het netvlies varieert van persoon tot persoon.
Het kan ook een kwestie zijn van persoonlijke ervaring. Het brein leert gedurende je leven van alles wat je ziet, en past zich daaraan aan. Wie gewend is om dingen onder een blauw licht te zien, zal deze kennis onwillekeurig ook op deze foto toepassen. Wellicht zegt hoe je dit jurkje ziet dus wel iets over de bril waardoor je de wereld bekijkt: niet rooskleurig dus, maar blauw of geel.
Dit blog is geschreven door gastblogger Ruben van Bergen. Ruben is promovendus bij het Donders Instituut, waar hij onderzoek doet naar visuele waarneming. Ruben werkte eerder mee aan een blog over de goocheltruc van het rubberen potlood.
Bewerking door Jeroen.
Volgens mij is het jurkje zowel zwart en blauw als wit en goud (al zag ik dat in eerste instantie als wit-bruin/wit.oranje). Het hangt helemaal af van de hoek van het scherm. IIG: Zet ik hem schuin naar achteren dan is de kleur zwart-blauw (overigens geldt dit ook voor de losse vlakken). Zet ik hem meer naar voren dan is hij wit-goud. Bij smartphones zal het denk ik afhangen van de hoek van waaruit je kijkt …
Ja, idd. Ik vind het allemaal maar raan