Allan Karlsson, de 100-jarige man die uit het raam klom en verdween, beleefde zelfs na zijn 100e verjaardag nog de meest bizarre avonturen. Een ludiek karakter, dat bij menig boeklezer en filmkijker op de lachspieren heeft gewerkt. Zo ook bij ons. Maar dan kwam toch af en toe de onderzoeker in ons naar boven: Kan dat wel, zo fit en vitaal op je 100e?
Er wordt vaak gezegd dat je brein zich ontwikkelt tot ongeveer je 25e. Daarna begint het rustig aan af te takelen. Op hogere leeftijd begin je dat te merken. Je kunt dan niet meer zo goed onthouden, het wordt steeds lastiger om nieuwe dingen te leren, en je vervalt vaak in automatische patronen. Allan lijkt zich niet veel aan te trekken van onze ideeën van veroudering. Ok, vlak voor z’n 100e vervalt ie ook in automatische patronen: Hij blaast nog steeds dingen op, zijn geliefkoosdehobby (zelfs zijn kat heet Molotov!). Wel reist hij tot op hoge leeftijd de wereld rond, spreekt de nodige vreemde talen, en past zich met gemak aan nieuwe situaties aan. Iets waar de gemiddelde bejaarde toch moeite mee zou hebben. “Het is zoals het is, en het wordt zoals het wordt”. Dat is zijn levensmotto. Hij maakt zich dan ook nergens zorgen om, haalt zijn schouders op, en gaat zijn middagdutje doen: “Als je me wilt vermoorden moet je wel opschieten, want ik ben al 100!”
De 100-jarige die uit het raam klom en verdween (foto uit de gelijknamige film)
Veroudering van het brein
Maar dan dat brein. We weten uit dier- en mensonderzoek dat het brein met de leeftijd kleiner wordt. Het aantal hersencellen neemt af. In het ene gebied wat meer dan in het andere, bijvoorbeeld in de hippocampus (letterlijk vertaald ‘het zeepaardje’ — daar lijkt het namelijk op). De hippocampus is belangrijk voor het geheugen. Daarom wordt het krimpen ervan ook in verband gebracht met de toenemende vergeetachtigheid. Toch trekt recent onderzoek het idee in twijfel dat ouderdom vooral samengaat met cognitieve achteruitgang. Onderzoeker Michael Ramscar noemt dit een mythe. Hij beweert niet dat er geen achteruitgang is bij verouderen, maar misschien is veel van de eerder gevonden ‘achteruitgang’ onterecht zo geïnterpreteerd. Er zijn zelfs testen waarop oudere mensen juist beter presteren dan jongere. Ook is het niet zo dat vermindering van het aantal hersencellen altijd gepaard gaat met cognitieve achteruitgang. Integendeel, het inperken van het aantal hersencellen in bepaalde gebieden kan juist tot efficiënter verkeer leiden en daarmee tot efficiënter gedrag; iets wat volop gebeurt in de puberteit.
Allan Karlsson Index
We geloofden het eerst ook niet, maar fysiek lijken Allans laatste avonturen wel mogelijk. In ieder geval volgens onderzoekers van het Karolinska Instituut in Kopenhagen. Naar aanleiding van de film hebben deze ouderdomsonderzoekers interviews met 100 jaar oude Zweden nog eens onder de loep genomen. De ‘Allan Karlsson Index’ werd in het leven geroepen om te bekijken of de avonturen van Allan fysiek mogelijk zouden zijn. En ja hoor, zo’n 13% van de oudjes kon nog prima traplopen, een stukje kuieren en gewicht tillen. Cognitieve achteruitgang of niet: Voor hen zou het sjouwen van die geldkoffer geen probleem zijn!
Ons advies: Ga op reis en maak je niet druk! Zoals Allan zou zeggen: Je bent nooit te oud voor een avontuur! En als je dan op reis gaat, neem vooral ook het boek mee.
Meer informatie
Het boek: De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween
Ouderdomsonderzoek
Over de mythe van cognitieve achteruitgang
Dit blog is geschreven door Susanne en Lieneke, die onlangs samen de film in de bios zagen.
