Iedereen is soms even lui. Het voelt dan alsof denken al heel veel moeite kost. Inspanning kan er echt niet bij. Maar in tegenstelling tot lichamelijke inspanning kun je bij denken gewoon op de bank zitten zonder te zweten of buiten adem te raken. Toch kiezen we vaak om mentale inspanning te mijden. Waarom eigenlijk?
We hangen allemaal wel eens lui op de bank, als couch potatoes, of bankbintjes. De één wat vaker dan de ander. Het echte bankbintje mijdt mentale inspanning het liefste. Ze snapt dus ook niet waarom een vriend van haar enorm kan genieten van sudoku’s oplossen of moeilijke taakjes doen; ze vraagt steeds weer: “Wat heb je er nu aan als die sudoku af is? Je krijgt niet eens een beloning voor je zware werk?! Als je er maar wat geld voor zou verdienen…”
Afbeelding door Alina
Mentale inspanning is een keuze
Bewust of onbewust kiezen we onze acties door te overwegen of het verwachte voordeel, bijvoorbeeld de beloning die ergens tegenover staat, zwaarder weegt dan de verwachte moeite die we daarvoor moeten doen. Als de beloning opweegt tegen de moeite, dan pas zijn we gemotiveerd om ons best doen.
Hoe zwaar beloning en moeite wegen, is heel persoonlijk. Mensen variëren heel erg in hoe snel ze kiezen voor mentale inspanning, als ze er bijvoorbeeld geld voor kunnen krijgen. Dan kiezen ze vaak zelfs vrijwillig voor meer uitdaging. Het echte bankbintje zou wat meer geld moeten worden geboden om haar best doen bij het oplossen van een sudoku terwijl haar vriend dit graag doet – zelfs zonder financiële beloning.
De afweging in het brein
Maar hoe ziet deze overweging er in onze hersenen uit? Een gebied in het regelcentrum van de hersenen – de anterior cingulate cortex – dat vrij vooraan ligt, probeert het overzicht te houden over mogelijke beloningen en moeite die daarvoor geïnvesteerd moet worden.
Om te kunnen weten hoe belonend een uitkomst is, krijgt het regelcentrum informatie van het beloningssysteem. Dat systeem is niet alleen actief als wij een beloning krijgen, maar ook als het enige kans op beloning ziet. Zo kan grofweg ingeschat worden hoe veel waarde we aan een mogelijke mentale inspanning hechten.
Het bankbintje hecht waarschijnlijk heel weinig waarde aan het oplossen van de sudoku, totdat er geld tegenover komt te staan. Het uitzicht op geld kan het beloningssysteem dus sterker laten reageren, wat aangeeft dat het het wel degelijk waard is om de inspanning te leveren om de sudoku goed op te lossen. Hiermee wordt de inschatting van de vereiste moeite gerelativeerd.
Eens een bankbintje, altijd een bankbintje?
Kunnen we diegenen die niet zo van mentale inspanning houden er nu uitpikken? Nee, dat kan niet zomaar. Er zijn allerlei factoren van invloed op hoe zwaar we beloningen en moeite wegen. Zo kunnen bijvoorbeeld stress, vermoeidheid en depressie van de grootste sudoku-liefhebbers wel eens een bankbintje maken.
Meer informatie
Leuk filmpje van AsapScience over de wetenschap achter luiheid en couch potatoes (Engels)
Bronartikel over overwegingen van keuzes
Bronartikel over subjectieve waarneming van mentale inspanning
Bronartikel over de afweging in het brein
Dit blog is geschreven door Monja Froböse. Monja is promovenda aan het Donders Instituut en doet onderzoek naar hoe en wanneer mensen er juist wel voor kiezen om mentale uitdaging aan te gaan, en naar hoe je op die manier het beste uit mensen kunt halen. En heel eerlijk: de keus om dit blog te schrijven heeft best wat moeite gekost. Maar dat jullie ‘m lezen is voldoende beloning!
Bewerking door Lieneke.
