De anatomie van het brein, ofwel hoe groot de verschillende hersendelen zijn en hoe ze in elkaar steken, beïnvloedt de ontwikkeling van psychiatrische stoornissen. Een groot internationaal onderzoek, waaraan ook onderzoekers van het Radboudumc, het Max Planck Instituut en het Donders Instituut meewerkten, heeft nieuwe genen ontdekt die de grootte van hersengebieden beïnvloeden. De resultaten zijn 22 januari in het tijdschrift Nature verschenen.
Turen naar hersenscans
Om te ontdekken hoe bepaalde genetische variaties de grootte en structuur van deze gebieden beïnvloeden, analyseerde de internationale onderzoeksgroep de genetische data en hersenscans (MRI) van 30 717 personen. De focus van het onderzoek lag op gebieden die onder de hersenschors liggen (zie figuur), de zogeheten subcorticale gebieden van het brein. Deze zijn betrokken bij geheugen, beweging, leren en motivatie. Veranderingen in die gebieden kunnen ook veranderingen in gedrag teweeg brengen.
Afbeelding overgenomen uit Jung et al. (2014), PloS one, 9(2), e89425.
Een van de gevonden genetische variaties beïnvloedt het volume van de hippocampus, een hersengebied dat betrokken is bij de vorming en opslag van herinneringen. Al eerder werd aangetoond dat een veranderde structuur en functie van de hippocampus vaak voorkomt bij schizofrenie. “Kennis over de rol van genetische factoren op de hersenen kan ons een stukje verder brengen in het begrijpen van verschillen in de hersenontwikkeling tussen mensen” vertelt Donders onderzoeker Barbara Franke, medeoprichter van de onderzoeksgroep.
Het succes van een ‘crowd-sourcing’ initiatief
Het onderzoek werd uitgevoerd door het ENIGMA consortium. ENIGMA is in 2009 opgericht om onderzoeksgroepen over de hele wereld gemakkelijk samen te laten werken. Hierbij wordt een ‘crowd-sourcing’ aanpak gebruikt, waarin alle onderzoeksmethoden centraal voorbereid worden. Iedere onderzoeksgroep voert vervolgens op basis van dezelfde methoden het eigen onderzoek uit. Daarna worden alle resultaten verzameld en samengevoegd. Op deze manier blijft iedere groep nauw betrokken bij het onderzoek. In totaal deden bijna 300 wetenschappers van 193 instituten mee aan het onderzoek, waaronder ook 19 onderzoekers uit Nijmegen.
Meer informatie
Origineel artikel (In het Engels)
In Nijmegen is voor het onderzoek naar de genetica van hersenstructuur het Cognomics Initiatief in het leven geroepen. Cognomics vormt een onderdeel van het Donders Instituut, en wordt geleid door prof. dr. Franke en Simon Fisher. Cognomics is een van de grootste deelnemers aan ENIGMA.
Dit blog is geschreven door Marieke Klein, bewerking door Winke en Piet. Marieke is promovenda bij de afdeling genetica van het Radboudumc, waar ze interdisciplinair onderzoek doet naar de genetische oorzaken van ADHD en op welke manier deze gerelateerd zijn aan structurele veranderingen in de hersenen.
Leuk stuk! Alleen is blauwdruk vaak een verwarrende analogie wat betreft genen. Recept komt meer in de buurt.