We vertrouwen blindelings op onze ogen, waarmee we de wereld om ons heen waarnemen. Toch kunnen we vaak misleid worden door visuele illusies. Gezichtsbedrog is een bekend en veel onderzocht fenomeen. Wat minder bekend is, is dat visuele illusies ook invloed uitoefenen op ons handelen. Hoe we onze ogen en zelfs onze armen bewegen kan worden beïnvloed door de illusies die we waarnemen. Promovenda Anouk de Brouwer van het Donders Instituut en de Vrije Universiteit Amsterdam doet onderzoek naar het effect van visuele illusies op ons handelen.
Müller-Lyer illusie, Figuur door Anouk de Brouwer
De Müller-Lyer illusie
Welke denk je dat langer is van de bovenstaande lijnen? De meeste mensen zullen bij het eerste keer zien van de lijnen zeggen dat de onderste lijn langer is. Dit is echter gezichtsbedrog, want als je goed kijkt zie je dat beide lijnen even lang zijn. Toch blijft het lastig om het in een keer te kunnen zien. Dit komt door de manier waarop visuele informatie wordt verwerkt in de hersenen.
Een kaart in de hersenen
Er is maar een klein deel van je oog waar je scherp mee kunt zien: de gele vlek. Toch hebben wij het gevoel dat we constant alles om ons heen kunnen waarnemen. Dit komt doordat we oogbewegingen maken waarmee we de omgeving afscannen. Zo’n oogbeweging maken we wel drie tot vier keer per seconde. Tussendoor staat het oog even stil om de visuele informatie op te nemen. Deze informatie komt in de visuele cortex terecht, waarna het verwerkt wordt in de hogere cognitieve gebieden. In deze gebieden wordt met de stukjes visuele informatie een eenduidig beeld van de omgeving gevormd. Dit beeld is als het ware een landkaart met de locatie van voorwerpen die zich om je heen bevinden. De omgeving waarin een bepaald voorwerp zichtbaar is, de visuele context, kan de waargenomen grootte van objecten beïnvloeden. Zoals te zien is bij de illusie, beïnvloedt de context van de pijlen de waargenomen lengte van de horizontale lijnen.
Oogbewegingen beïnvloed door illusie
Anouk de Brouwer vond in haar experiment dat de context van de illusie niet alleen onze waarnemingen, maar ook onze bewegingen beïnvloedt. In haar experiment liet ze proefpersonen oogbewegingen maken van het ene naar het andere uiteinde van de illusie. Bij de lijn die we als langer waarnemen (de onderste lijn in de figuur) vond Anouk dat de lengte van de oogbeweging groter was dan de lengte van de lijn. Bij de lijn die we als korter waarnemen, maakten proefpersonen juist een kleinere oogbeweging dan de lijn lang is. De oogbeweging werd dus beïnvloed door de illusie. Het effect bleek kleiner te worden wanneer proefpersonen er langer naar keken voordat ze de beweging maakten. Anouk: “Er zit dus een bepaald correctief mechanisme in de hersenen. Het lijkt erop dat er feedback wordt gegeven van onze hogere cognitieve gebieden naar de visuele cortex”. Het effect van de visuele illusie op ons waarnemen en handelen gaat echter nooit helemaal weg, het wordt alleen minder.
Momenteel onderzoekt Anouk met behulp van een MRI scanner welke van de hersengebieden die betrokken zijn bij het plannen van bewegingen, gevoelig zijn voor de illusie. Door gebruik te maken van visuele illusies kunnen we meer inzicht krijgen in het effect van context op het verwerken van visuele informatie wanneer we handelingen verrichten.
Meer informatie
De Müller-Lyer illusie (Wikipedia)
Orginele Artikel van Anouk
Dit blog is geschreven door Romy
Keep me informed!