Wat was het afgelopen zaterdag weer spannend tijdens de wedstrijd Nederland-Costa-Rica! Tot aan de penalty’s aan toe had Oranje de nodige grote kansen om te scoren, helaas allemaal onbenut. Als er een goal aan zat te komen bereidde je brein zich al vol enthousiasme voor op juichen. Maar die plannen moesten steeds weer omgegooid worden als de bal onverwachts de lat raakte en er geen goal viel. Dan volgde vaak de typische ik-grijp-naar-m’n-hoofd reactie in plaats van gejuich. Je brein past zich steeds naadloos aan de situatie aan.
Foto door Jan Beets
Ook al weet je weinig van voetbal, als je een wedstrijd zit te kijken, weet je waarschijnlijk wel dat de bal in het doel van de tegenstander moet. Tijdens de wedstrijd let de prefrontale cortex (aan de voorkant van je brein) op of de bal, gespeeld door de jongens in de oranje outfits, richting het juiste doel gaat. Als dit gebeurt, krijgt je visuele cortex (aan de achterkant van je brein) van je ogen door dat bijvoorbeeld Sneijder de bal richting het doel schiet en de keeper naar de bal duikt. Je verwacht een goal en bereidt je dus alvast voor op springen, juichen en een bierregen.
Bereid je voor op juichen
Een groep hersengebieden diep in je brein (de basale kernen) is belangrijk voor je bewegingen. Meerdere bewegingsopties kunnen gelijktijdig voorbereid worden. Maar de basale kernen zorgen ervoor dat één beweging wordt uitgevoerd, terwijl alle andere mogelijke opties worden tegengehouden. Informatie vanuit je zintuigen, bijvoorbeeld je ogen, bepaalt mede welke optie de beste is om uit te voeren. Die beweging wordt dan als actieplan klaar gezet door de basale kernen en premotor cortex; die bereidt zich voor op het juichen. Een deel van het proces wordt vast uitgevoerd door de motor cortex: je gaat op het puntje van je stoel zitten en spant je beenspieren aan, klaar om te springen, met de armen in de lucht. De prefrontaal cortex is nu in een nog hogere staat van alertheid en zorgt ervoor dat de visuele cortex heel goed let op waar de bal is en waar de keeper. Sneijder schiet, en de bal zeilt precies richting het doel terwijl de keeper de verkeerde kant op duikt. Het gaat een goal worden!
Actieplan bijstellen
De samenwerking tussen prefrontaal cortex, basale kernen en premotor cortex kiest nu helemaal voor de optie juichen, dat al was voorbereid. Een signaal bereikt de motor cortex om op te springen en de armen te strekken: je krijgt een GO om te juichen. Dan raakt de bal de lat, de juichbeweging moet plotseling afgebroken worden. De visuele cortex geeft dit door aan de betrokken gebieden, de motor cortex krijgt doorgegeven dat het juichen afgebroken moet worden. Omdat beweging al in gang was gezet, komt het NO-GO signaal te laat om een andere, meer toepasselijke reactie in te zetten. Maar er moet heel snel van actieplan gewisseld worden, want daar sta je dan met je armen in de lucht. De beste optie is om dan je handen maar naar je hoofd te sturen, die het dichtst bij is. Helaas, no goal.
Vanavond tegen Argentinië hopelijk veel nieuwe kansen, en veel goals!
Meer informatie
Bronartikel over het ongedaan maken van acties
Bronartikel over het neurale netwerk achter stoppen
Bronartikel over een model voor controle in de frontaal cortex en basale kernen
Dit blog is geschreven door Mirjam Bloemendaal. Mirjam is promovenda op het Donders Instituut en doet o.a. onderzoek naar controle over gedrag. Daarnaast juicht ze graag mee tijdens (bijna) goals.
Bewerking door Lieneke.