Stel je eens voor dat je een nieuw medicijn voor verkoudheid hebt ontdekt. Hoe bewijs je dat je behandeling effectief is? Geef het aan iemand die verkouden is en kijk of ze herstellen. Toch? Fout!
Foto: pixabay.com
Misschien heeft je proefkonijn van nature een erg veerkrachtige gezondheid en herstelt hij binnen een dag, met of zonder medicijn. Om dat soort verschillen tussen mensen op te vangen worden voor zo’n medisch onderzoek heel veel mensen uitgenodigd, vaak honderden of duizenden.
Wat als mensen uit zichzelf herstellen van hun verkoudheid? Hoe weet je dan of je medicijn daadwerkelijk heeft geholpen? Bij medische onderzoeken wordt altijd een controlegroep meegenomen. Dat is een groep die geen behandeling krijgt. Om je medicijn beter uit de verf te laten komen, zou je opzettelijk ziekere mensen in de controlegroep kunnen stoppen. Maar dat is natuurlijk niet helemaal eerlijk. Deelnemers worden daarom willekeurig verdeeld over controlegroep en behandelgroep; gerandomiseerd, heet dat. Idealiter zou je willen dat die twee groepen slechts in één facet verschillen: de behandelde groep krijgt het medicijn, en de controlegroep niet. Maar geef je de controlegroep dan helemaal niks?
Als mensen denken dat ze een medicijn krijgen, gaan ze zich al beter voelen, zelfs als het om een medicijn zonder werking gaat. Dat is het zogenaamde placebo effect. Misschien besteden ze meer aandacht aan hun gezondheid, levensgewoonten en dieet, en voelen ze zich geruster en meer ontspannen omdat ze weten dat hun gezondheid onder controle van medische experts staat. Het placebo effect beïnvloedt objectief meetbare uitkomsten zoals bloedtesten nauwelijks, maar kan grote invloed hebben op subjectieve uitkomsten, zoals door de patiënt gerapporteerde niveaus van angst of pijn.
Het placebo effect beïnvloedt niet alleen de patiënten, maar ook de onderzoekers en artsen die de patiënten observeren en testen. Als een arts weet dat een bepaalde patiënt het echte medicijn krijgt, kan deze geneigd zijn nauwlettender te speuren naar tekenen van verbetering.
Om deze reden zijn medische onderzoeken dubbelblind. De ene “blind” verwijst naar de patiënten; zij weten dat sommigen het medicijn ontvangen en anderen het nepmedicijn, maar ze weten niet wie wat krijgt. De andere “blind” verwijst naar artsen en onderzoekers; zij krijgen pillen met codes erop, maar ze weten niet welke codes verwijzen naar de medicijnen en welke naar het nepmedicijn. Alleen de mensen die de gegevens uiteindelijk analyseren hebben de sleutel om de codes te ontcijferen. Zij hebben geen contact met de patiënten en zijn daarom de enigen die weten welke patiënten het echte en welke het neppe medicijn hebben gekregen. De woorden “gerandomiseerd dubbelblind placebo gecontroleerd” zijn een soort keurmerk voor vergelijkende onderzoeken naar effectiviteit van medicijnen, en therapieën. Ze vormen de beste methode om erachter te komen of je wondermiddel voor verkoudheid beter werkt dan een neppilletje en wat geruststellende woorden.