Continu krijgen we ladingen aan zintuiglijke informatie binnen. Bijvoorbeeld wanneer we televisie kijken, dan gebruiken we zowel onze ogen als onze oren. Ons brein zorgt er voor dat de informatie van beide zintuigen gecombineerd wordt, waardoor we één kloppend geheel krijgen. Maar zijn wij eigenlijk wel in staat om wat we zien en wat we horen van elkaar te onderscheiden? Zou ons brein het altijd bij het rechte eind hebben?
De illusie
In 1976 heeft onderzoeker Harry McGurk samen met zijn onderzoeksassistent John MacDonald bij toeval ontdekt dat wat we horen en zien elkaar kan beïnvloeden, waardoor we iets anders horen dan wat er daadwerkelijk te horen was. Dit wordt de McGurk illusie genoemd. Door middel van de volgende video’s kan je het effect van de illusie zien. Concentreer je op wat de persoon zegt in de volgende filmpjes, kijk goed naar de beweging van de mond.
Video: eigendom van Claudia Lüttke
Video: eigendom van Claudia Lüttke
Wanneer je aandachtig keek naar de mond in het filmpje hoorde je in het eerste filmpje waarschijnlijk “Ba” en in het tweede “Da”. Start nu nogmaals de filmpjes, maar sluit ditmaal je ogen, zodat je je volledig concentreert op wat de persoon zegt. Wat hoor je nu?
Als het goed is hoorde je in beide gevallen “Ba”. Blijkbaar is wat je hoorde afhankelijk van of je enkel geluisterd hebt, of dat je geluisterd én gekeken hebt. Dit noemen we een audiovisuele illusie.
Zicht en gehoor in strijd met elkaar
In beide filmpjes werd het zelfde gezegd, namelijk “Ba”. Alleen de mondbeweging in beide filmpjes was verschillend; de lippen van de persoon bewogen de eerste keer om het woord “Ba” te zeggen en de tweede keer “Ka”. Het zien van de mondbeweging in het laatste filmpje was in strijd met wat je hoorde. Het zien van de beweging van de mond beïnvloedde wat je hoorde. Er is nooit “Da” gezegd, en toch horen we “Da”. Hoe is dit mogelijk en waarom vormt ons brein een woord wat helemaal niet gezegd is?
Claudia Lüttke, promovenda aan het Donders Instituut, doet onderzoek naar hoe ons brein auditieve en visuele informatie combineert. Claudia: “Het combineren van zintuiglijke informatie gaat bij deze illusie niet fout. Sterker nog, het is juist de combinatie die ervoor zorgt dat deze illusie bestaat.” Een hersengebied dat belangrijk is voor het combineren van visuele en auditieve informatie is de superior temporaal sulcus. Claudia: ”Wat gehoor betreft liggen “Ba” en “Da” vrij dicht bij elkaar, maar we moeten onze mond wel heel anders bewegen voor beide klanken. “Ka” en “Da” liggen visueel juist dichter bij elkaar , je lippen raken elkaar bijvoorbeeld niet, maar klinken heel verschillend. Het lijkt alsof ons brein “Da” hoort omdat dit het dichtst bij komt bij zowel wat we horen (eigenlijk “Ba”) en wat we zien (eigenlijk “Ka”).”
De illusie werkt niet bij iedereen. Claudia vond twee soorten groepen: mensen die het effect duidelijk kregen en mensen die duidelijk zagen dat het twee verschillende dingen waren, en niet gefopt konden worden. Bij personen waarbij het effect wel werkte, was het heel sterk. Tijdens het experiment in de MRI scanner hoorden ze ongeveer 9 op de 10 keer “da” hoewel het geluid “ba” was.
Foppen zonder video’s
Als je het brein van een ander wilt foppen, kan dat ook op een andere manier. Je hebt alleen nog een persoon nodig die je assisteert. Laat de assistent achter je staan, zodat de te foppen persoon deze niet ziet en tel af tot drie. Bij drie zeg jij herhaaldelijk in jezelf of fluisterend (zolang je je mond juist beweegt) “Ba”. Laat de assistent herhaaldelijk “Ba” zeggen. Op een gegeven moment, beweeg je je lippen om de klank “Ka” te zeggen, zonder geluid te maken, terwijl je assistent “Ba” blijft zeggen.
Laat de persoon die je voor de gek wilt houden beslissen wat je zegt, eerst met de ogen open, daarna met de ogen dicht. Merkt hij of zij het verschil? Kan je het brein van deze persoon foppen? Probeer het uit!
Dit blog is geschreven door Romy