Arjen Stolk verdedigde deze week zijn proefschrift dat gaat over hoe mensen elkaar kunnen begrijpen zonder taal. Voor zijn onderzoek gebruikte hij een slim computerspel waarbij proefpersonen met elkaar moesten communiceren zonder elkaar te zien of horen. Dat klinkt misschien onmogelijk, maar de populaire “Just-Yo” app laat zien dat we hier eigenlijk best goed in zijn.
Foto door Bert Beelen (Radboud Universiteit)
De “Just-Yo” app is een simpel programma op je telefoon waarmee je maar één woord naar je vrienden kan sturen, namelijk: “Yo!”. Toch beweert de maker dat deze app eindeloze communicatie mogelijkheden biedt. Zo is de betekenis van “Yo!” zowel afhankelijk van de zender, als de ontvanger en het moment waarop het bericht werd gestuurd. Ik probeerde de app uit met mijn vrienden: een “Yo!” in de ochtend om elkaar goedemorgen te wensen, een “Yo!” om de ander te informeren dat we nu echt heel hard aan het werk zijn, of een “Yo!” rond drie uur om na te gaan of de ander ook zo’n zin heeft in koffie. En inderdaad, meestal begrepen we wat de ander ermee bedoelde. Arjens proefschrift geeft inzicht in hoe dat kan.
Een live communicatiespel zonder taal
Arjen onderzocht hoe communicatiepartners tot wederzijds begrip komen. Hij vroeg paren proefpersonen een communicatiespel te spelen op de computer terwijl ze in een hersenscanner lagen. Telkens wist slechts één van de twee de oplossing (de zender) en deze probeerde die oplossing dan aan de ander duidelijk te maken (de ontvanger). De moeilijkheid zat hem erin dat ze niet met elkaar konden praten en elkaar ook niet konden zien. De enige manier waarop deze wildvreemden met elkaar konden communiceren was door middel van bewegingen op het scherm. Op grond van de eigenschappen van het spel (de context) en deze bewegingen lukte het de spelers om elkaar te begrijpen. Dit kwam doordat ze gedurende het spel gezamenlijk begrip wisten te creëren over de nog niet eerder geziene bewegingen op het computerscherm (de boodschap) en de betekenis ervan.
Hersenactiviteit overlapt tussen zenders en ontvangers
Arjen en zijn collega’s vonden in beide spelers van het spel hersenactiviteit in dezelfde gebieden. Dit wijst erop dat je tijdens het bedenken en begrijpen van een boodschap dezelfde denkprocessen gebruikt. Verder vond Arjen dat één van deze hersengebieden niet alleen actief was gedurende het bedenken en begrijpen van deze boodschap, maar ook gedurende de korte pauzes in het spel. De spelers bevonden zich dus gedurende het hele spel in een communicatieve mindset.
“Just-Yo!”
Hoe het dus kan dat je een “Yo!” interpreteert als “Koffie!” en niet als “Ik-werk-lekker-door” heeft te maken met ons vermogen ons in te leven in het begrip van de ander. Je neemt de informatie die jij tijdens eerdere interacties met je vrienden verzamelde mee om de boodschap te ontcijferen. En mocht die informatie niet kloppen en je vriend komt aanzetten met een biertje in plaats van een kopje koffie, dan leren jullie beiden van dit foutje waardoor het de volgende keer wel goed gaat. Door middel van de bevindingen in Arjens proefschrift, weten we iets meer over hoe het nu mogelijk is dat we elkaar (meestal wel) goed begrijpen.
Meer informatie
Artikel in The Guardian (in Engels): A rough guide to mind-reading
Artikel in De Volkskrant: Begrijpen kan ook zonder taal
De website van Arjen Stolk
Dit blog is geschreven door Miriam de Boer. Zij is promovenda aan het Donders Instituut en is gefascineerd door het gemak waarmee mensen communiceren in het dagelijkse leven.
Bewerkt door Winke.