This post is also available in Engels.
Na amputatie van een ledemaat ervaren mensen vaak pijn in dit verloren lichaamsdeel. Wetenschappers stellen een verklaring voor waarom dit zo is, gebaseerd op de hersenen.
Zelfs als een ledemaat geamputeerd is kunnen mensen er pijn in voelen
Credits: Air Force photo by Master Sgt. Adrian Cadiz (License CC0).
Wat is fantoompijn?
Fantoompijn is een pijn of sensatie in een lichaamsdeel dat niet meer bestaat, wanneer bijvoorbeeld een ledemaat is geamputeerd vanwege een ongeluk kan het soms voelen alsof het er nog altijd is. Mensen kunnen ook fantoompijn ervaren in organen die chirurgisch verwijderd zijn, zoals borsten, ogen of tong. De helft van de mensen met geamputeerde lichaamsdelen ervaart pijn in deze delen; de pijn varieert echter nogal tussen personen.
Fantoompijn is geassocieerd met functies in de hersenen die bewaard zijn gebleven
Wat veroorzaakt fantoompijn? Volgens eerdere theorieën komt fantoompijn voor volgens een mechanisme dat men “maladaptieve plasticiteit” noemt. Dit betekent dat na amputatie van bijvoorbeeld een hand, het hersengebied dat betrokken is bij gevoel of bewegingen van de hand reageert op activatie van nabijgelegen corticale cellen (zoals de lippen; op het plaatje hier beneden zie je dat de lip- en handgebieden “buren” zijn). Dit kan pijn representaties veroorzaken die gerelateerd zijn aan de hand.
Hersengebied dat betrokken is bij het verwerken van hand-bewegingen (“hand gebied”) ligt dichtbij het “lipgebied”
Credits: Anatomy & Physiology, Connexions (Licence CC BY 3.0)
Recentelijk is er een nieuwe verklaring voor fantoompijn voorgesteld. Een groep onderzoekers van de universiteit van Oxford liet zien dat fantoompijn geassocieerd was met activiteit in het hersengebied dat representatief is voor het geamputeerde lichaamsdeel (in het geval van amputatie van de hand zou dit het gebied zijn dat verantwoordelijk is voor hand-bewegingen).
Tijdens een fMRI experiment werden mensen met maar 1 hand gevraagd om zich voor te stellen hun missende hand te bewegen, terwijl mensen met twee handen de beweging daadwerkelijk uitvoerden. Mensen met een geamputeerde hand activeerden fantoom-gerelateerde hersengebieden (in de somato-sensorische cortex) vergelijkbaar met de mensen met twee handen. Dit betekent dat hand-gerelateerde hersenrepresentaties bewaard waren gebleven, zelfs tot 18 jaar na de amputatie. Daarnaast lieten mensen met de meest heftige geschiedenis van fantoompijn de meeste brein-activatie tijdens fantoom-bewegingen zien.
Om te kijken of de “maladaptieve plasticiteit” theorie stand houdt, probeerden onderzoekers informatie over lipbewegingen te vinden in de “fantoom-hand” brein regio. Hiervoor werd deelnemers gevraagd om met hun lippen te smakken en zich voor te stellen hun handen te bewegen terwijl ze in de MRI-scanner lagen. Onderzoekers lieten zien dat het hand-gebied (na amputatie) niet reageert op input van andere corticale regio’s, zoals die van de lippen.
Na amputatie van de hand verliest het hersengebied dat gerelateerd is aan handbewegingen de sensorische input omdat de informatie uit de externe wereld niet meer volledig beschikbaar is. Echter, de informatie over de hand wordt voor jaren bewaard. En, belangrijk, het feit dat het “hand gebied” niet reageert op input van regio’s in de buurt suggereert dat “buren” de pijnrepresentaties niet kunnen veroorzaken. Deze bevinding gaat dus in tegen wat de maladaptieve plasiticiteit theorie beweert en beschrijft potentiele mechanismen onderliggend aan fantoompijn.
Geschreven door Lara, bijgewerkt door Mahur and vertaald door Jill.
Lees hier meer over fantoompijn https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19506071