Morgen wordt Donders-onderzoeker Alan Sanfey beëdigd als hoogleraar aan de Radboud Universiteit. Zijn doel is om het hersenmechanisme waarmee we keuzes maken te ontcijferen. Hiertoe gebruikt hij economische simulaties zoals de Ultimatum Game, die steeds vaker ‘in het veld’ worden uitgevoerd.
Illustratie via Pixabay, onder CC0-licentie.
De Ultimatum Game
Om te onderzoeken hoe mensen beslissingen maken, gebruiken neurowetenschappers vernuftige economische spellen. Zo ook Alan Sanfey: hij deed zijn eerste grote ontdekking in een onderzoek naar de zogenaamde Ultimatum Game. In deze simulatie verdelen twee spelers tien dollar; de één stelt een verdeling voor (bijvoorbeeld ‘ik houd $8, jij krijgt $2’) en de ander mag deze accepteren of afwijzen. Als de tweede speler het aanbod afwijst, krijgen geen van beide spelers geld.
In Sanfeys experiment kregen deelnemers in de hersenscanner verdelingsvoorstellen te zien van andere mensen en van computers. Hier bleek dat mensen een oneerlijk voorstel (bijvoorbeeld $9 tegen $1) sneller accepteren als het van een computer komt – van een machine hebben ze blijkbaar minder morele verwachtingen.
Het bleek ook dat hersenactiviteit in het gebied dat we de insula noemen sterker was wanneer iemand een oneerlijk voorstel afwees dan wanneer het werd geaccepteerd. Omdat de insula betrokken is bij emotionele reacties, had Sanfey hiermee een mogelijk mechanisme gevonden waarmee normen en emoties onze keuzes beïnvloeden.
Veldwerk
Waar visuele waarneming in een laboratoriumomgeving waarschijnlijk net zo werkt als ‘in het echt’, geldt dat voor economische beslissingen niet per se. Iemand kan zich in een kleinschalig onderzoek naar ‘eerlijk delen’ immers voorbeeldig gedragen, maar is deze persoon in de echte wereld ook betrouwbaar? Voor hersenonderzoekers is dit probleem extra groot – sleep maar eens een hersenscanner mee naar een winkelcentrum!
Om de beperkingen van het lab te vermijden kiezen keuze-onderzoekers de laatste jaren steeds vaker voor veldonderzoek. Mirre Stallen, tot voor kort postdoc in de Nijmeegse groep van Sanfey, heeft bijvoorbeeld samengewerkt met een woningcorporatie om te kijken welk type brief het best zou werken om bewoners te stimuleren te helpen met toezicht houden in de wijk. De bevindingen worden nog geanalyseerd.
Down the Rabbit Hole
Ook waren medewerkers van Sanfey vorige week aanwezig op het popfestival Down The Rabbit Hole. Hier konden festivalgangers deelnemen aan allerlei experimenten over beslissingen, waaronder de Ultimatum Game. Een nadeel van deze benadering is dat de experimenten op het festival net als in het lab uitgevoerd werden op laptops, waardoor een deel van de echtheid van de menselijke interactie verloren gaat. Daarnaast heb je in de echte wereld minder controle over de omstandigheden dan in een laboratorium dat speciaal voor onderzoek is ingericht.
Toch achten de onderzoekers de kans groot dat deelnemers realistischer gedrag vertonen als je ze in hun dagelijks leven aan een experiment onderwerpt. En wellicht verzinnen wetenschappers in de toekomst nog slimmere manieren om sociale keuze-experimenten in de ‘echte wereld’ uit te voeren. Dat zou enorm helpen om menselijke beslissingen nog beter te leren begrijpen.
Meer informatie
Alan Sanfeys paper over de Ultimatum Game en de insula (primaire bron, Engels)
De website van de onderzoeksgroep van Alan Sanfey (Engels)
TED-talk door Alan Sanfey (Engels)