This post is also available in Engels.
Sommige mensen zijn extreem slecht in het herkennen van gezichten. Hoe kan dit en wat is hier aan te doen?
Afbeelding door Jeff Frankenhauser, via Flickr [CC BY-NC 2.0]
Als honden makkelijker te herkennen zijn dan hun baasje
“Het is al meerdere keren voorgekomen dat mijn man voorbijliep, terwijl ik hem recht in zijn gezicht aankeek, zonder hem te herkennen,” schreef een vrouw aan de bekende neuroloog Oliver Sacks. “Ik kan mijn man echter gemakkelijk herkennen in situaties of op plaatsen waar ik hem verwacht te zien.” Deze vrouw heeft gezichtsblindheid, ook wel prosopagnosie genoemd. Mensen met prosopagnosie zijn niet daadwerkelijk blind. Ze weten wanneer ze een gezicht zien, maar kunnen niet goed plaatsen bij wie het gezicht hoort omdat er iets misgaat in de verwerking van het gezicht in de hersenen. De kans dat deze verwerking niet goed verloopt neemt toe als gezichten in een nieuwe context worden gezien.
Ook OliverSacks (1933 – 2015) kende dit probleem heel goed. Hij had namelijk zelf ook prosopagnosie en gaf toe: “Ik ben veel beter in het herkennen van de honden van mijn buren (ze hebben namelijk karakteristieke vormen en kleuren) dan mijn buren zelf.”
Prosopagnosie is meestal aangeboren
Alhoewel lange tijd werd gedacht dat prosopagnosie maar zelden voorkomt, schat recent onderzoek in dat maar liefst 1 op de 50 mensen de aandoening heeft. Als deze schatting klopt zijn meer dan 340.000 mensen in Nederland gezichtsblind. Hoe kan het dat zo veel mensen blind zijn voor gezichten? Gezichtsblindheid is meestal aangeboren, waarbij de kans op de afwijking groter lijkt te zijn als het al voorkomt in de familie. Dit wijst er op dat de aandoening erfelijk zou kunnen zijn. Daarnaast kunnen problemen ook pas ontstaan op latere leeftijd na het oplopen van hersenschade, maar dit komt minder vaak voor.
Gezichtsherkenning is een specialisme
Een speciale expertise is nodig om gezichten te herkennen waarbij een specifiek gebied van de hersenen van cruciaal belang is. Dit gebied wordt de gyrus fusiformis genoemd. Onderzoek laat zien dat vrijwel alle mensen met prosopagnosie schade of een afwijking hebben in dit gebied. Daarnaast laten studies die de hersenen in beeld brengen met behulp van MRI zien dat tijdens normale verwerking gezichten een sterke activatie in de gyrus fusiformis opwekken. Omdat dit gebied zo belangrijk is voor gezichtsverwerking wordt het gebied ook wel het fusiforme aangezichtshersengebied genoemd. Als dit gebied is aangedaan is er een aanzienlijke kans dat gezichtsblindheid optreedt.
Compensatiestrategieën om met prosopagnosie om te gaan
Helaas is er nog geen geaccepteerde behandeling voor prosopagnosie. Mensen met de aandoening ontwikkelen vaak compensatiestrategieën om aan de hand van andere aanwijzingen een persoon te kunnen herkennen. Ze gebruiken andere typen informatie zoals de stem, het kapsel, de kleding, of de manier waarop iemand loopt. Soms hebben mensen met gezichtsblindheid zulke goed ontwikkelde compensatiestrategieën dat ze er nooit bij stil staan dat een gezicht zo informatief kan zijn voor anderen.
Af en toe iemand niet herkennen hoort erbij
Mocht je benieuwd zijn of je zelf prosopagnosie hebt, dan is er een vrij toegankelijke gestandaardiseerde vragenlijst (the 20-item prosopagnosia index) waarmee je dit kunt testen. Het is natuurlijk normaal om af en toe problemen te hebben met het herkennen van gezichten. En de één is hier nou eenmaal beter in dan de ander. Zelfs als je de honden van je buren beter kunt herkennen dan je buren zelf is er geen reden voor paniek; wie weet zijn die honden gewoon veel leuker.
Dit blog is geschreven door Angelique.
Bewerkt door Eva en Felix.
