This post is also available in Engels.
Deze zomer starten we een nieuwe blogserie in samenwerking met BrainHelpDesk — een platform dat dit voorjaar opnieuw werd gelanceerd. Op de BrainHelpDesk kun je vragen stellen over het brein, en krijg je antwoord van een expert van binnen of buiten het Donders Instituut.
Als we opgroeien, worden onze gevoelens rijker en ingewikkelder. Waar we als peuter vooral blij of gefrustreerd waren, komen er in de puberteit veel nieuwe emoties bij, zoals verveling, jaloezie, onzekerheid en zelfs existentiële angst, zoals te zien is in de Pixar-film Binnenstebuiten 2 (Inside Out 2). Deze groei in emotionele diepgang hoort niet alleen bij de puberteit; het komt door grote veranderingen in onze hersenen. Maar hoe werkt dat precies – en zitten deze gevoelens alleen in ons hoofd, of ook in ons hart?
Opgroeien betekent complexere gevoelens krijgen
In de eerste Inside Out-film leerden we de vijf basisemoties van hoofdpersonage Riley kennen: Plezier, Verdriet, Woede, Angst en Afkeer. In Binnenstebuiten 2 (Inside Out 2) keren Riley en haar emoties terug, maar het wordt nog drukker in haar emotionele controlekamer. Door de puberteit komen er nieuwe emoties bij.
De nieuwe gezichten – Angst, Verlegenheid, Jaloezie en Verveling (of Ennui) – zijn niet zomaar gekozen. Ze laten de emotionele veranderingen zien die typisch zijn voor de vroege puberteit. In deze fase snap je beter wat anderen van je denken, denk je meer na over de toekomst, en stel je jezelf meer vragen zoals: wie ben ik? Deze gevoelens zijn niet gewoon ‘sterkere’ versies van kindergevoelens – ze zijn echt anders. Zo heb je voor verlegenheid oftewel schaamte een besef nodig van hoe anderen je zien, en voor angst moet je je kunnen voorstellen wat er in de toekomst mis kan gaan. Hoewel sommige van deze gevoelens in het begin negatief lijken, leren we in de film dat ze allemaal belangrijk zijn voor een rijk en evenwichtig gevoelsleven.
Hersenen spelen een grote rol in de emotionele groei
Basisemoties zoals angst, plezier en woede zijn er al vanaf de geboorte. Ze helpen ons om te overleven en om contact te maken met anderen. Deze emoties komen uit oudere delen van de hersenen, zoals de amygdala, hypothalamus en hersenstam – die al vroeg ontwikkelen.
Maar in de puberteit komen er hormonen zoals oestrogeen en testosteron vrij, die invloed hebben op de ontwikkeling van de hersenen, vooral in de prefrontale cortex. Dit hersengebied helpt ons plannen, nadenken, maar vooral ook om onze emoties onder controle te houden. Tegelijkertijd worden de verbindingen tussen de prefrontale cortex en emotionele gebieden zoals de amygdala sterker. Daardoor kunnen we emoties beter begrijpen en uiten, en ontstaan er gevoelens die te maken hebben met sociale vergelijking, zelfbeeld en abstract denken.
Gevoelens ontstaan in je brein, niet in je hart
Tot nu toe lijkt het duidelijk: de hersenen zijn verantwoordelijk voor de emotionele rollercoaster van de puberteit. Toch praten we vaak over “liefdesverdriet” alsof het uit ons hart komt. Moeten we dan spreken van “hersenpijn” in plaats van “hartzeer”? In dit artikel van de Brain Helpdesk gaan we in op de vraag: Worden emoties ervaren in het hart of in de hersenen?
Er zijn verschillende theorieën over hoe emoties ontstaan. Volgens de James-Lange-theorie komen eerst lichamelijke reacties, en geeft het brein daar daarna betekenis aan. De Cannon-Bard-theorie stelt juist dat lichaam en brein tegelijk reageren. Moderne hersenonderzoeken laten een genuanceerder beeld zien: gevoelens ontstaan waarschijnlijk in het brein, maar worden beïnvloed door signalen uit het lichaam. Dus ook al komen emoties niet letterlijk uit het hart, we voelen ze wel degelijk door ons hele lijf.
Gevoelens blijven veranderen, ons hele leven lang
Door beter te begrijpen hoe emoties zich ontwikkelen, kunnen we jongeren helpen omgaan met de nieuwe gevoelens die in deze levensfase opkomen. En de wetenschap maakt duidelijk: die ontwikkeling stopt niet na de puberteit. Onze emotionele hersenen blijven zich ons hele leven lang aanpassen. Binnenstebuiten 2 (Inside Out 2) laat op een treffende manier zien dat de puberteit niet alleen gaat over stemmingswisselingen, maar juist over het ontstaan van rijkere, complexere emoties. Dus als je innerlijke Angst het even van je overneemt, denk dan hieraan: het is niet je hart dat spreekt, maar je prachtige, voortdurend veranderende brein.
Credits
Geschreven, bewerkt, and vertaald door Siddharth Chaturvedi, Natalie Nielsen & Helena Olraun
Foto van Joanne Glaudemans op Unsplash
