This post is also available in Engels.
Kom je ooit met een briljant idee, om er dan op gewezen te worden dat het wel erg lijkt op iets dat jaren geleden al uitkwam? Dit fenomeen, bekend als cryptomnesie, komt verrassend vaak voor en kan iedereen – kunstenaars, schrijvers en zelfs wetenschappers – overrompelen. Cryptomnesie kan optreden wanneer je informatie uit het verleden herinnert, maar deze niet als een herinnering herkent, waardoor u denkt dat het een nieuw idee is.
Klinkt bekend: Cryptomnesie in muziek
In muziek worden melodieën, beats, riffs en zelfs hele teksten voortdurend opnieuw gesampled of geremixt. Dit soort hergebruik is meestal opzettelijk en het wordt verwacht dat de oorspronkelijke artiest wordt erkend. Maar in sommige gevallen is de maker zich er niet van bewust dat hij bestaand materiaal recyclet.
Toen Sam Smith in 2014 de hitballad “Stay With Me” uitbracht, wezen luisteraars hem de gelijkenis met “I Won’t Back Down” van Tom Petty. Het team van Smith hield vol dat de gelijkenis onbedoeld was, maar de overeenkomsten waren onmiskenbaar. Als gevolg hiervan werden Petty en zijn co-schrijver, Jeff Lynne, later gecrediteerd als co-schrijvers. Smith heeft waarschijnlijk cryptomnesie ervaren: op een gegeven moment Petty’s lied gehoord en bij het maken van een nieuw nummer de ervaring opgehaald. De hersenen herkenden het waarschijnlijk niet als een herinnering en presenteerden het als een origineel idee – iets dat moeilijk te bewijzen is voor de auteursrecht rechtbanken.
De psychologie achter cryptomnesie
Cryptomnesie komt voort uit gebrekkige bronbewaking – het vermogen van de hersenen om de oorsprong van een herinnering te identificeren. Wanneer we een herinnering ophalen, hebben de hersenen niet alleen toegang tot de inhoud, maar proberen ze zich ook te herinneren waar de informatie vandaan komt. Dit is gekoppeld aan realiteitsmonitoring, die helpt onderscheid te maken tussen herinneringen aan werkelijke gebeurtenissen en intern gegenereerde gedachten. Storingen in deze systemen kunnen leiden tot verkeerd toegeschreven herinneringen, zoals geloven dat het idee van iemand anders het jouwe is of het ervaren van déjà vu.
Cryptomnesie verschilt van déjà vu, waarbij je het gevoel hebt dat een compleet nieuwe ervaring griezelig vertrouwd is. In cryptomnesie is het het tegenovergestelde: iets ouds voelt nieuw omdat je de oorsprong ervan bent vergeten. Toch laten beide zien hoe ons geheugen ons kan bedriegen.
Hoe je brein je voor de gek houdt
Cryptomnesie treedt dus op wanneer er iets misgaat bij het oproepen van herinneringen, maar wat gebeurt er in de hersenen om dit te veroorzaken? Regio’s die betrokken zijn bij de monitoring bestaan uit de prefrontale cortex (evalueert contextuele details), de mediale temporale kwabben, waaronder de hippocampus (verantwoordelijk voor het coderen en ophalen van geheugendetails) en de pariëtale cortex (integreert sensorische informatie). Wanneer dit netwerk wordt verstoord, kunnen herinneringen contextuele aanwijzingen missen, wat op zijn beurt kan leiden tot verkeerde toeschrijvingen van waar een herinnering vandaan komt. Studies tonen aan dat dit soort verkeerde bronvermeldingen vooral vaak voorkomen wanneer de hersenen het erg druk hebben. Hierdoor worden mensen vatbaarder voor geheugenfouten.
Gevallen van cryptomnesie illustreren hoe onze hersenen de dunne lijn tussen inspiratie en imitatie bewandelen. Of je nu schrijft, componeert of brainstormt, het is gemakkelijk om onbewust bestaande ideeën op te halen en te geloven dat ze van jou zijn. Het begrijpen van het concept van cryptomnesie kan ons een diepere waardering geven voor hoe het geheugen werkt – en misschien onszelf wat speling geven als onze hersenen ons voor de gek houden.
Foto door Tima Miroshnichenko via Pexel
Credits
Auteur: Helena Olraun
Buddy: Xuanwei Li
Redactie: Charlotte Sachs
Vertaling: Lucas Geelen
Redactie vertaling: Hilde Althof
