This post is also available in Engels.
Je hebt het vast wel eens meegemaakt. Je bent thuis aan het klussen en ineens sla je met een hamer op je duim in plaats van op de spijker. In dit soort situaties heb ik de neiging flink te vloeken. Is dat alleen maar een slechte gewoonte, of is er iets bijzonders aan de hand met scheldwoorden?
Foto gemaakt door Brandon Doran (Licentie: CC By-ND 2.0)
In het dagelijks leven komen we overal scheldwoorden tegen. Of je nu iemand uitfoetert die voorrang had moeten geven in de auto, of er iets uit flapt bij het aanmoedigen van je favoriete voetbalteam; de meeste mensen vloeken in allerlei situaties.
Waarom vloeken we?
Interessant genoeg blijkt uit de neurowetenschap dat je door te vloeken in bepaalde situaties minder pijn gaat voelen. In een onderzoek werd gemeten hoe lang studenten hun hand in een bak ijswater konden houden. Studenten die daarbij vloekten gaven aan minder pijn te voelen dan studenten die niet vloekten. Sterker nog, al vloekend bleken studenten de ijswatertest gemiddeld 40 seconden langer vol te houden!
Hoe kan dit? Vloeken is een verbale vorm van vechten. In die zin is het bedoeld om een aanvaller te intimideren en doordat het de aanmaak van adrenaline stimuleert heeft het een verzachtend effect op angst en pijn. Op die manier helpt vloeken bij het ontladen van opgekropte emoties, net zoals toeteren naar anderen in het verkeer.
Luisteren naar scheldwoorden
Er wordt ook onderzoek gedaan naar de neurologische aspecten van vloeken. Wetenschappers hebben ontdekt dat een hersengebied dat bekend staat als de amygdala actief wordt op het moment dat iemand een scheldwoord hoort. De amygdala is een diep gelegen verzameling zenuwcellen in de vorm van amandel, die betrokken is bij het verwerken van emoties en het geheugen.
Het blijkt ook dat mensen die regelmatig scheldwoorden horen (bijvoorbeeld doordat ze zijn opgegroeid met een oudere broer) hier op den duur minder heftig op reageren. Dit zou verklaard kunnen worden doordat de amygdala ook betrokken is bij de werking van het geheugen.
Zijn scheldwoorden bijzonder?
Je hersenen verwerken scheldwoorden anders dan gewone woorden. Bewijs hiervoor komt van een beroemde hersenpatiënt uit de 19e eeuw, die niet kon praten. Althans, hij kon zich niet verstaanbaar maken aan anderen. Het enige wat hij kon zeggen was de lettergreep ’tan’, waardoor hij nu de bijnaam Tan heeft.
Tan had een taalstoornis die bekend staat als afasie. Afasie wordt meestal veroorzaakt door schade in delen van het brein die betrokken zijn bij taalverwerking (bijvoorbeeld door een hersenbloeding). Afasiepatiënten kunnen vaak niet meer normaal praten, maar in sommige gevallen, zoals bij Tan, nog wel vloeken. Tan’s hersenletsel zat links aan de voorkant en zijn dokter Paul Broca concludeerde daarom dat dit hersengebied onmisbaar is bij het produceren van gesproken taal, maar niet bij het uitspreken van scheldwoorden. Inmiddels weten we dat meerdere hersengebieden betrokken zijn bij taalverwerking. Welke gebieden precies actief zijn op een bepaald moment hangt af van wat je op dat moment qua taal aan het doen bent.
Zoals je ziet heeft vloeken te maken met verschillende hersensystemen. Het produceren van een scheldwoord activeert sommige (maar niet alle) hersengebieden die onderdeel zijn van het taalsysteem. Scheldwoorden hebben ook effect op hersengebieden die betrokken bij het verwerken van emoties en kunnen negatieve gevoelens verminderen. Vloeken kan dus heel nuttig zijn, maar denk wel een beetje na voordat je er iets uitflapt.
Dit blog is geschreven door Francie Manhardt, promovenda in de Multimodal Language and Cognition Group aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar onderzoek is gericht op ruimtelijke verhoudingen in gebarentalen.