This post is also available in Engels.
Snel afgeleid zijn, van hot naar her vliegen, niet stil kunnen zitten en antwoorden zomaar door de klas roepen: allemaal ADHD-eigenschappen die veel voorkomen onder kinderen. Maar er zijn ook kinderen die juist heel goed opletten, perfect stil zitten in de klas en hun huiswerk altijd op orde hebben. Vormen deze kinderen de positieve tegenhanger van ADHD of houden ze alles juist te strak onder controle?
Illustratie door Roselyne
Wetenschappers beschouwen attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) niet als een alles-of-niets fenomeen, maar als een groep eigenschappen die je in meer of mindere mate kunt hebben. Net zoals iedereen verschilt in lengte (je hebt korte en lange mensen), en gewicht (van onder- tot overgewicht), verschillen we ook in onze mate van oplettendheid, impulsiviteit en bedrijvigheid. Om die reden herkennen veel mensen bepaalde ADHD-eigenschappen in zichzelf, terwijl de diagnose ADHD slechts bij 6% van kinderen wordt gesteld. Maar hoewel er veel onderzoek wordt gedaan naar ADHD-eigenschappen aan de hoge kant van de schaal (bij mensen met een ADHD-diagnose) weten we een stuk minder over degenen die juist heel laag scoren op de ADHD-meetlat.
Het tegenovergestelde van ADHD?
Het zou kunnen dat mensen laag op de ADHD-schaal simpelweg het tegenovergestelde zijn van mensen hoog op de schaal. Dus in plaats van onoplettendheid en problemen met impulsiviteit vertonen deze mensen juist zeer beheerst gedrag, en hebben ze hun aandacht en impulsen goed onder controle. Van kinderen met deze eigenschappen zou je kunnen verwachten dat het goed met ze gaat, omdat ze op school goed opletten en hun huiswerk op orde hebben, en omdat ze goed om kunnen gaan met negatieve emoties zoals boosheid, wat ten goede komt bij het opbouwen van vriendschappen en relaties binnen het gezin.
Teveel van het goede?
Aan de andere kant kunnen deze hoge maten van oplettendheid en beheerstheid tot problemen leiden. Bijvoorbeeld als je ergens zo geconcentreerd mee bezig bent dat je je aandacht nergens anders meer op kunt richten terwijl dat wel nodig is, of bij overdreven beheerst gedrag. Kinderen met een lage ADHD score zouden het thuis of op school daarom juist moeilijk kunnen krijgen doordat ze te star, geremd of traag zouden kunnen zijn, en te weinig spontaan en flexibel.
Tweelingen met een lage ADHD-score
Om te uit te zoeken of lage ADHD-scores een positief spiegelbeeld van ADHD vormen of juist ’teveel van het goede’ hebben mijn collega’s en ik gebruik gemaakt van de zogenaamde Twins Early Development Study. Deze database bevat informatie over meer dan tweeduizend 16 jaar oude Britse tweelingen, waarin zij onder andere zelf aangeven in welke mate ze bepaalde ADHD-eigenschappen hebben.
Uit ons onderzoek bleek het volgende. Kinderen met de laagste ADHD-scores hadden de minste depressie- en gedragsproblemen, waren het gelukkigst en het meest tevreden over hun leven, deden het het best op school, waren het sociaalst en hadden de minst chaotische thuissituaties. Het lijkt er dus op mensen met zeer lage ADHD scores veel voordelige karaktereigenschappen bezitten: het positieve spiegelbeeld van ADHD.
Opvoeding en aanleg
Met tweelingstudies kunnen we onderzoeken hoe erfelijk een eigenschap is. Van ADHD is al bekend dat het één van de meeste erfelijke psychiatrische stoornissen bij kinderen is. Met andere woorden: een hoge score op de ADHD-meetlat is vooral te wijten aan iemands genen. Hoe zit dat voor een lage ADHD-score? Verrassend genoeg bleek uit ons onderzoek dat lage ADHD-scores niet erfelijk zijn maar juist vooral ontstaan door invloeden van de omgeving. Van de tweelingen die samen opgroeiden gingen de lage ADHD-scores vaak gelijk op.
Het is belangrijk om te onthouden dat bij ADHD behandeling mogelijk is, ook al ligt de oorzaken in de genen. Er bestaan medicijn- en gedragsinterventies, zoals oudertraining, die gebaseerd zijn op wetenschappelijk bewijs. Dit maakt onze bevindingen met de tweelingdata extra interessant. Als we erachter kunnen komen welke omgevingsfactoren tot een lage ADHD-score kunnen leiden kan deze informatie worden gebruikt bij het ontwikkelen van behandelingen voor mensen met een hoge ADHD-score, of om te voorkomen dat iemand ADHD ontwikkeld.
Meer informatie.
Artikel over eigenschappen van mensen met een lage ADHD-score
Website van de Twins Early Development Study
Dit blog is geschreven door Corina Greven. Corina werkt als postdoctoraal onderzoeker aan het NeuroIMAGE-project. Ze doet onderzoek naar de genetische en neurobiologische oorzaken van ADHD.
Bewerkt door Lieneke.