This post is also available in Engels.
Koud hè? Sneeuw, gladheid, treinvertragingen. Er zit maar één ding op: truien aan, mutsen op, en dicht tegen elkaar aan kruipen. Maar hoe komt het dat we ons koud voelen? En waarom krijgen vrouwen eerder koude voeten dan mannen?
Afbeelding door Annelies (CC BY-NC-ND 4.0)
Om de temperatuur te voelen moet er iets in je lichaam zitten dat kan beoordelen of het warm of koud is. Zo simpel is dat niet! Het lichaam gebruikt hiervoor cellen die zijn uitgerust met speciale receptoren. Dit zijn receptor die veranderingen in de omgeving kunnen opmerken, in dit geval dus kou.
Zo’n receptor heeft twee standen: ‘aan’ en ‘uit’. Als de omgeving van temperatuur verandert, verandert de receptor een beetje van vorm, en gaat hij van ‘aan’ naar ‘uit’ (of andersom). Hierbij opent er een kanaaltje in de receptor, waar positieve ionen doorheen kunnen stromen. Zo krijgt de cel het signaal binnen: het is koud!
Afbeelding via Crash Course
Kou en menthol voelen hetzelfde
Net onder onze bovenhuid zitten heel veel van deze receptoren op speciale zenuwcellen. De huid komt natuurlijk constant in aanraking met koude en warme dingen die elke keer weer zorgen voor kleine vormveranderingen in onze koude- en warmtereceptoren. Nèt op tijd om ons te waarschuwen om toch maar handschoenen aan te doen.
Afbeelding via Crash Course
Lang niet alle receptoren in ons lichaam reageren op temperatuur. De meeste receptoren veranderen van vorm als ze in aanraking komen met een molecuul of eiwit waarvoor zij specifiek gevoelig zijn. Het interessante is dat de kou-receptor dit ook kan, namelijk als hij in aanraking komt met menthol. Het effect is hetzelfde, het kanaaltje gaat open en ionen stromen naar binnen. We kunnen dus niet het verschil ‘voelen’ tussen mint-koud, en koud-koud. Dat gevoel is echt hetzelfde! Op de meeste plaatsen zijn deze receptoren wat dieper verstopt, maar in je mond veel minder. Daarom ‘proef’ je kou op je mond ook het meest.
Warm blijven door bloed te sparen
Door het hebben van deze receptoren is ons lichaam kunnen we op de kou reageren, door een extra dikke wintervacht aan te trekken (lees: een lekker warme trui) of het interne kacheltje extra op te stoken. Als dat nog niet genoeg is gaan we warmte besparen. Minder bloed naar de huid, en de verre ledematen. Deze zijn immers minder belangrijker dan alle gevoelige organen in de buik. Bij vrouwen is dit effect nog sterker, want in de buik zit een heel waardevol orgaan: de baarmoeder! Er wordt dus nog meer bloed vanuit de handen en voeten weggetrokken.
En daar heb je dan als man of vriendje weer last van, als je die koude voeten ’s nachts ineens tegen je aan gedrukt krijgt. Dan is het misschien jammer dat je zo goed kou kunt voelen…
Meer informatie:
De gifjes in dit artikel komen uit een filmpje over het zenuwstelsel van crash course. Kijk hier het hele filmpje!
Deze blog is geschreven door Annelies
en bijgewerkt door Mahur.