This post is also available in Engels.
Gebarentalen zijn onafhankelijke talen die worden gebruikt binnen de dovengemeenschap. De meeste landen hebben hun eigen gebarentaal. Wat kunnen gebarentalen ons vertellen over de werking van de hersenen?
Foto door Wes Peck (CC By-ND 2.0).
Gebarentaal is meer dan een losse verzameling pantomime-achtige bewegingen. Het is een volwaardige taal met een eigen, complexe grammatica. Net zoals gesproken Nederlands en gesproken Engels elk hun eigen regels hebben voor het formuleren van woorden en zinnen, hebben ook Nederlandse en Amerikaanse Gebarentaal hun eigen regels voor het uitdrukken van woorden en zinnen in gebaren.
Het is echter een misverstand dat gesproken en gebarentaal alleen verschillen qua communicatiemiddel: de handen in plaats van de stem. Amerikaanse Gebarentaal bijvoorbeeld is niet simpelweg Engels dat wordt uitgedrukt met de handen. Gezichtsuitdrukkingen en kijkrichtingen maken ook deel uit van de communicatie. Hierdoor en vanwege de eigen structuur en grammatica is Amerikaanse Gebarentaal een unieke en onafhankelijke taal. De meeste andere gebarentalen ter wereld zijn ook op deze manier uniek.
Is een gebarend brein anders dan een pratend brein?
Het komt misschien als een verassing, maar meestal is er geen verschil tussen een gebarend en een pratend brein. Het lijkt erop dat de hersenen alle talen op dezelfde manier verwerken, of het nu gaat om gesproken of gebaarde communicatie.
Hoe weten we dit? Onderzoek heeft aangetoond dat hersenletsel in delen van het brein die betrokken zijn bij taalverwerking bij zowel dove als horende mensen tot dezelfde soort taalproblemen kan leiden. Bijvoorbeeld, zowel horende als dove patiënten met een hersenbeschadiging in de linker frontaalkwab kregen problemen met praten of gebaren.
Naast onderzoeken bij mensen met hersenletsel wordt ook gebruik gemaakt van technologieën die in een gezond brein kunnen meten welke gebieden actief worden tijdens het verwerken van taal. Met behulp van fMRI (functional Magnetic Resonance Imaging) is te zien dat bij dove en horende mensen dezelfde hersengebieden betrokken zijn bij het verwerken van gebaren en woorden. Een groep onderzoekers uit San Diego, California, keek naar hersenscans van dove en horende proefpersonen die Engelse zinnen lazen. In beide groepen werd een gebied in de linker hersenhelft actief dat ook wel bekend staat als het visuele woordvormgebied (visual word form area). De overeenkomsten in hersenactiviteit bij dove en horende lezers wijzen erop dat de manier waarop het brein reageert op geschreven taal niet afhankelijk is van iemands vermogen om de woorden te kunnen uitspreken.
Dus wat kan gebarentaal als ons vertellen?
Talen worden in dezelfde hersengebieden verwerkt, of het nu gaat om gesproken Engels of Amerikaanse Gebarentaal. Het lijkt er dus op dat het taalsysteem in je hersenen geen onderscheid maakt tussen praten met je stem en praten met je handen.
Dit blog is geschreven door Francie Manhardt, promovenda in de Multimodal Language and Cognition Group aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Haar onderzoek is gericht op ruimtelijke verhoudingen in gebarentalen.
Bewerkt door Kasia en Nietzsche.