Kritisch nadenken over wetenschappelijke beweringen tijdens de COVID-19-pandemie (en daarna)

De pandemie van COVID-19 heeft tot een overweldigende stroom van (onjuiste) informatie over het virus geleid. Hier zijn enkele tips voor het evalueren van de wetenschappelijke beweringen die je tegenkomt.

This post is also available in Engels.

De enorme hoeveelheid informatie over het nieuwe coronavirus kan overweldigend zijn en breidt zich bovendien elke dag uit. Wetenschappers en beleidsmakers proberen bliksemsnel allerlei belangrijke vragen te beantwoorden: Blijven herstelde mensen immuun? Zullen kinderen het virus overdragen? Hoe lang duurt het voordat er een effectief werkend vaccin is? Antwoorden op dit soort vragen zullen niet alleen immense gevolgen hebben voor hoe onze samenleving eruit zal zien maar ook voor elk individu dat de keuzes voor zijn eigen veiligheid van deze antwoorden af laat hangen. Terwijl we naar antwoorden zoeken, worden we geconfronteerd met een mengelmoes van vaak tegenstrijdige informatie, die ons in de war brengt, angstig en mogelijk ook kwetsbaar maakt voor onjuiste informatie.

Het probleem

De COVID-19-pandemie heeft de grotere kwestie van algemene wetenschappelijke kennis in de samenleving duidelijk onder de aandacht gebracht. Het internet bombardeert ons met wetenschappelijke beweringen die worden versterkt via sociale media, maar er is vaak geen kwaliteitsfilter. Veel mensen hebben begrijpelijkerwijs het gevoel dat ze niet de tijd of expertise hebben om alles door te spitten om de waarheid te achterhalen. In het ergste geval kunnen mensen met afkeuringswaardige belangen deze kwetsbaarheid voor hun eigen doeleinden gebruiken om de publieke opinie te manipuleren; maar zelfs met goede bedoelingen kunnen we op een dwaalspoor worden gebracht door onze zeer menselijke neigingen zoals bevestigingsdrang en pluralistische onwetendheid. Het resultaat is een loskoppeling tussen wetenschappelijke realiteit en populaire overtuigingen in de samenleving, zoals in het geval van de anti-vaccinatiebeweging en het ontkennen van de klimaatverandering.

Dit probleem heeft zich vooral tijdens de pandemie gemanifesteerd: omdat het virus nieuw is, weten wetenschappers er nog lang niet alles over en deze onzekerheid maakt het voor mensen nog gemakkelijker om zich verward te voelen of zelfs al verzameld bewijs af ??te wijzen ten gunste van hun eigen favoriete versie van feiten (zie deze blog voor meer informatie).

Dus, wat kunnen we doen? In het volgende stuk tekst vind je enkele tips over hoe je kritisch kunt denken over wetenschappelijke beweringen.

Kritische denktips

We kunnen niet allemaal viroloog of epidemioloog zijn, maar er zijn enkele universele principes die we kunnen toepassen op de meeste wetenschappelijke beweringen zodat we hun geloofwaardigheid beter kunnen beoordelen. Hieronder volgen enkele vragen die je jezelf kan stellen.

1. Is de bron betrouwbaar?

Wanneer een krantenkop op sociale media wordt gedeeld, zijn we misschien wel geneigd om deze gelijk voor waar aan te nemen, vooral wanneer deze gedeeld is door iemand die we vertrouwen. Om de geloofwaardigheid van de informatie beter te beoordelen, moeten we echter wat dieper graven en ons afvragen: is dit een betrouwbare nieuwsbron? Is de bewering gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek of anekdotisch bewijs? Is het onderzoek kritisch bekeken door andere wetenschappers? Als de bewering op een anekdote is gebaseerd, wees dan erg sceptisch. De meest geloofwaardige bronnen zijn wetenschappelijke artikelen die door vakgenoten zijn geëvalueerd[i]. Populaire mediaberichten over wetenschappelijke studies dragen bij aan het communiceren van deze bevindingen aan een groter publiek, maar zelfs deze rapporten kunnen de kracht van de wetenschappelijke bevindingen overdrijven of de lezer misleiden. Wees op je hoede voor sensationeel taalgebruik en gebruik vragen # 2 en 3 hieronder om je te helpen beoordelen of de beweringen gerechtvaardigd zijn.

2. Wordt de bewering ondersteund door meerdere studies?

Zelden kunnen we sterke conclusies trekken uit één enkele wetenschappelijke studie. Replicatie, de herhaling van een bepaald experiment om te zien of de resultaten hetzelfde blijven, is van cruciaal belang voor het onderzoeksproces. Veel factoren kunnen de resultaten van een enkele studie beïnvloeden: proefpersonen die wel of niet deelnamen, de onderzoekers die de studie uitvoerden of zelfs de geografische locatie. Soms lijken schijnbaar overtuigende resultaten inderdaad toevallig te ontstaan. Het is dus belangrijk om te laten zien dat dezelfde uitkomsten uit meerdere studies komen[ii].

3. Wat is de kwaliteit van het onderzoek?

In een ideale situatie zouden we veel onderzoeken hebben die hetzelfde resultaat laten zien; deze luxe hebben we echter niet altijd. We moeten dus ook de kwaliteit van een individuele studie of bewering beoordelen, om te weten hoeveel waarde er aan de bevindingen gehecht moet worden. Er zijn drie belangrijke factoren waarmee je rekening moet houden:

– Steekproefomvang: dit is het aantal personen (of dieren) die deelnamen. Hoe groter de steekproef, hoe meer vertrouwen we in de studie kunnen hebben.

– Controlegroep: als een onderzoeker een nieuw medicijn aan 10 patiënten geeft en ze allemaal snel herstellen, kan het verleidelijk zijn om te concluderen dat het nieuwe medicijn effectief is. Het is echter mogelijk dat deze patiënten hoe dan ook snel zouden zijn hersteld. Om aan te tonen dat het medicijn een bijkomend voordeel heeft, moeten de patiënten die het medicijn hebben gekregen, worden vergeleken met een controlegroep van patiënten die de gebruikelijke behandeling hebben gekregen, maar niet het nieuwe medicijn.

Wees sceptisch over een studie zonder controlegroep waarin wordt beweerd dat een behandeling effectief is.

– Toevalligheden en alternatieve verklaringen: Een toevalligheid is een mogelijke alternatieve verklaring voor een wetenschappelijke bewering. Wanneer je de interpretatie van een nieuwe bevinding leest, denk dan ook aan andere plausibele oorzaken die tot dat resultaat leiden (lees er meer over in dit blog)[iii].

4. Wat zijn je eigen drijfveren?

Deze vraag is misschien wel het moeilijkste te beantwoorden. Bij het beoordelen van wetenschappelijke beweringen moeten we ook kritisch zijn op onszelf. We zijn allemaal vatbaar voor bevestigingsdrang, de neiging om informatie te zoeken die onze overtuigingen bevestigen en die passen bij onze identiteit. Als je merkt dat je aandacht besteedt aan media waarmee je instinctief instemt en media negeert die je overtuigingen tegenspreken, probeer dan variatie in je mediaconsumptie aan te brengen. Probeer bij het evalueren van wetenschappelijke beweringen net zo kritisch te zijn over beweringen die je overtuigingen ondersteunen als van degenen die je overtuigingen uitdagen. Probeer nieuwsgierig te zijn en open te staan ??voor de mogelijkheid dat je het bij het verkeerde eind hebt!

Kritisch nadenken over wetenschap is voor de meesten niet vanzelfsprekend – het is een vaardigheid die moet worden geoefend en aangescherpt. Het is ook belangrijk om niet ontmoedigd te raken door het gebrek aan duidelijke antwoorden op al onze vragen, want goede wetenschap kost tijd en herhaling. Als het coronavirus een puzzel is, dan is elke studie die wordt gedaan een stukje dat in de puzzel past. En inderdaad, de urgentie van de situatie betekent dat de puzzel snel moet worden gelegd. Ja, soms leggen we een stukje op de verkeerde plek, maar met meer onderzoek zullen we uiteindelijk leren van onze fouten en duidelijkere antwoorden krijgen op onze brandende vragen. Door onszelf aan te leren kritisch na te denken over wetenschap, kunnen we goed geïnformeerde beslissingen nemen en onszelf beschermen tegen onjuiste informatie.

Oorspronkelijke taal: Engels

Auteur: Rebecca Calcott        

Buddy: João Guimarães

Editor: Mónica Wagner

Vertaler: Ellen Lommerse

Editor Vertaling: Wessel Hieselaar

Photo by Obi Onyeador on Unsplash


[i] In het kader van openheid delen veel wetenschappers hun onderzoek voorafgaand aan het peer review-proces in een zogenaamde voordruk. Een voordruk bevordert het proces van het delen van onderzoek en mag niet worden onderschat, maar het is belangrijk om te weten dat sommige conclusies kunnen veranderen na het peer review.

[ii] Idealiter zou bewijs afkomstig zijn uit verschillende soorten studies. Als dierstudies, klinische studies en grootschalig epidemiologisch onderzoek allemaal dezelfde conclusie suggereren, kunnen we meer vertrouwen hebben in de bewering.

[iii] Alleen omdat een studie niet aan al deze criteria voldoet, maakt het nog niet ‘slecht’. In

 sommige situaties is het niet mogelijk of ethisch om het perfecte experiment uit te voeren. Het betekent echter wel dat we rekening moeten houden met de beperkingen wanneer we de conclusies afwegen.

1 thought on “Kritisch nadenken over wetenschappelijke beweringen tijdens de COVID-19-pandemie (en daarna)

  1. Goed artikel. Ik raad je alleen aan de twee voorbeelden van populaire overtuigingen, zijnde de anti-vaccinatiebeweging en de ontkenning van de klimaatverandering, uit het artikel te verwijderen, aangezien je met het noemen ervan de aanhangers van deze populaire overtuigingen al bij voorbaat en op grond van het in punt 4 gestelde het verder lezen belet. Terwijl dat verder lezen uitgerekend voor deze groep zo belangrijk is.

Laat een antwoord achter aan Frans Schütt Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Categories