Je synaps aan de drank. Proost! Afbeelding door Lieneke.

Het mysterie alcohol

Alcohol is voor velen een bron van groot plezier, getuige de enorme hoeveelheden drank die in cafés, op festivals en bij mensen thuis met genoegen wordt genuttigd. Alcohol is ook een bron van groot leed, getuige de aantallen alcoholisten in verslavingsklinieken en doden door alcohol-gerelateerde verkeersongevallen en geweldsmisdrijven, om nog maar te zwijgen over de gezondheidsproblematiek die het meebrengt. Het zou voor de hand liggen dat we de werking van het oudste genotsmiddel op het brein al lang en breed uitgedokterd hebben, maar niets is minder waar. Waarom kunnen we alcohol niet doorgronden?

Alcohol geniet bijna wereldwijd een unieke status onder de drugs die recreatief gebruikt worden, zodat mensen in landen waar het gedronken wordt het vaak niet eens onder de noemer ‘drugs’ willen scharen; zo ingeburgerd is het. De ontdekking van de eerste mens die een feestje bouwde met wat net iets te rijpe druiven heeft diepe sporen op onze beschaving nagelaten, en zal dat nog wel even blijven doen.

Wat alcohol met een persoon doet weten we maar al te goed. De effecten van alcohol zijn sterk dosis-afhankelijk en variëren van een euforisch gevoel en rooie wangetjes na een biertje tot geheugenproblemen, verlies van bewustzijn of zelfs het intreden van de dood na een fles wodka. Ook omdat het zo vaak mis gaat met alcohol is het belangrijk dat we begrijpen hoe het werkt. Een effectief ‘tegengif’ voor alcohol zou de levens van vele (vaak jonge) drinkers kunnen redden. Ook gaan er stemmen op om middelen te ontwikkelen die hetzelfde effect als alcohol hebben, minus de gevaren.

Je synaps aan de drank. Proost! Afbeelding door Lieneke.
Je synaps aan de drank. Proost! Afbeelding door Lieneke.

De aanvankelijk prettige effecten van alcohol op het brein worden vooral gezocht in de contactpunten in de bedrading tussen hersencellen, de synapsen. We weten dat alcohol het doorgeven van signalen tussen hersencellen kan beïnvloeden. Hoe meer synapsen er op de route tussen die hersencellen zitten, hoe sterker het effect van alcohol is. In zo’n synaps wordt een signaal van een hersencel doorgegeven aan een andere door chemische stoffen af te geven aan de ene kant van de synaps, welke worden opgevangen door ontvangers, genaamd receptoren, aan de andere kant.

Dit kunnen we bestuderen door hersencellen in een schaaltje te kweken en hun functie te meten met of zonder alcohol. In de aanwezigheid van alcohol wordt de werking van de synapsen verstoord. Maar we zien pas grote effecten bij alcoholconcentraties die in een persoon al lang tot een comateuze toestand of erger hadden geleid. Dat maakt het lastig om de precieze werking van dit eeuwenoude genotsmiddel te doorgronden.

Een aantal receptoren wordt wel verdacht van betrokkenheid. Receptoren die hersencellen uit zetten lijken beter te werken in aanwezigheid van alcohol, en receptoren die ze aan zetten juist slechter. Een speciaal soort receptor die belangrijk is in de werking van het geheugen stopt er op een gegeven moment ook mee, wat wel eens bij kan dragen aan de welbekende black out effecten na alcohol-gerelateerde losbandigheden.

Drinkers onder ons (waaronder ondergetekende), wanhoop niet. Er zijn ook positieve gezondheidseffecten van gematigd alcoholgebruik aangetoond, zoals verlaagde kans op hart- en vaatziekten en diabetes. Voordat je te enthousiast wordt, gematigd is daar het sleutelwoord!

Meer informatie
Open access wetenschappelijk artikel over de receptoren betrokken bij alcohol-effecten (Möykkynen et al., 2012)
Open access wetenschappelijk artikel over de effecten van alcohol (Spanagel et al., 2009)

Dit blog is geschreven door Piet.
Bewerking door Lieneke.

3 thoughts on “Het mysterie alcohol

  1. Er bestaat al duizenden jaren zo’n middel waarmee je dezelfde effecten kan bereiken als alcohol. Zelfs betere, zonder bijwerkingen. Dat is meditatie/yoga. Je moet er wel voor werken en het vereist motivatie en discipline, maar dan kom je in hele bijzondere stadia van bewustzijn terecht in het dagelijks leven. Dat heb ik zelf ervaren en daar is ook al veel onderzoek naar gedaan de laatste vijftig jaar. En dan vraag je je af waarom mensen in hemelsnaam zoiets als drugs of alcohol gebruiken met al die slechte bij effecten. Ik snap het niet. En meditatie is ook nog eens gratis, als je het alleen doet thuis :). Probeer het eens en transformeer je geest!

  2. Het Finse artikel uit 2012 gaat vooral over ratten. En wel heel specifiek in de leeftijd van 7 tot 9 dagen, van 15 to 25 dagen, van 21 tot 40 dagen, en van 60 to 100 dagen. (Niet lachen s.v.p.)
    Het gaat ook over (leeftijdsloze) muizen en kikkers (oöcyten).
    ? Aantallen dieren worden niet geëxpliciteerd.
    De dieren worden, voor ze gedood worden, blootgesteld aan wrede experimenten. Ratten wordt angst aangejaagd; bij muizen gaat het o.a. om ataxie, hypothermie and sedatie.
    Het belang van dit alles voor jou en mij springt niet in het oog. Integendeel. De conclusie stond eigenlijk al bij voorbaat vast: ‘Clearly, more detailed studies on the roles of glutamate receptors on ethanol behaviours are needed,’ etc.

Laat een antwoord achter aan Barend Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Categories